ADD- zaburzenie koncentracji uwagi, bez zachowań impulsywnych i nadpobudliwych.

ADHD- zespół zaburzeń koncentracji uwagi, nadruchliwości oraz impulsywności; objawy występujące do 7 roku życia i ujawniające się w co najmniej 2 środowiskach ( np. rodzina, szkoła)

Afazja- brak rozwoju czynności mowy lub całkowita utrata mówienia oraz rozumienia, spowodowana organicznym uszkodzeniem wybranych struktur mózgowych

Analiza głoskowa i sylabowa- umiejętność dokonywania czynności rozkładu wyrazu na głoski ( np. mama-> m-a-m-a) oraz na sylaby ( np. zabawa -> za- ba- wa)

Analiza i synteza- umiejętność rozkładania całości na odpowiednie elementy oraz ich scalania.

Artykulacja- proces kształtowania dźwięków mowy ludzkiej, odbywający się dzięki skoordynowanym ruchom układu narządów mowy ( języka, warg, żuchwy, szczęki, policzków, podniebienie twardego
i miękkiego, wiązadeł głosowych).

Autyzm- całościowe zaburzenie rozwojowe ujawniające się przed 3 rokiem życia, charakteryzujące się: upośledzeniem interakcji społecznych, zaburzeniami w komunikacji oraz ograniczonymi, powtarzającymi się wzorcami zachowań, zainteresowań i aktywności

Badania przesiewowe- badania prowadzone wśród jednostek nie posiadających jawnych oznak dysfunkcji rozwojowych, zmierzające do ich wykrycia i prowadzenia wczesnej interwencji.

Całościowe zaburzenia rozwojowe- grupa objawów dotyczących: nieprawidłowości w interakcjach społecznych, zaburzeń porozumiewania, występowania powtarzających się, ograniczonych i stereotypowych wzorców zachowań, zainteresowań oraz aktywności; należą do nich m.in. autyzm i zespół Aspergera

Deficyty rozwojowe- zaburzona/ obniżona sprawność wybranych funkcji psychoruchowych w stosunku do wieku człowieka, na skutek wolniejszego tempa, nieprawidłowego rytmu rozwoju wybranych funkcji i zakłócenia procesu równowagi progresywnych zmian rozwojowych; wyróżnia się: deficyty parcjalne
( obejmujące większy obszar czynności) i deficyty fragmentaryczne ( obejmujący mniejszy zakres, fragment obszaru czynności) 

Diagnoza funkcjonalna- zespół działań zmierzających do określenia poziomu funkcjonowania jednostki
w poszczególnych sferach w odniesieniu do wieku rozwojowego, a także ujawnienia jej mocnych i słabych stron.

Diagnoza logopedyczna- postępowanie badawcze zmierzające do oceny rozwoju mowy osoby badanej oraz określenia nieprawidłowości występujących w procesie komunikowania się; pozwala na przewidywanie tendencji rozwojowych wyszczególnionych zjawisk logopedycznych w oparciu o objawy, przyczyny oraz mechanizmy ich powstawiania

Diagnoza pedagogiczna- zespół działań, którego celem jest weryfikacja i ocena poziomu osiągnięć jednostki; określa przyczyny takiego stanu, a także ich tendencje rozwojowe 

Diagnoza psychologiczna- proces, który opisuje i interpretuje mechanizmy funkcjonowania danego człowieka; dokonywana za pomocą specjalistycznych narzędzi psychologicznych.

Dojrzałość szkolna- osiągnięcie odpowiedniego poziomu rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego, fizycznego, pozwalającego na efektowne podjęcie nauki szkolnej, przyswajanie wiedzy
i umiejętności oraz przystosowanie się do nieznanego środowiska.

Dysartria- zaburzenie mowy spowodowane zaburzeniem ośrodków i dróg unerwiających narządy mowy
( artykulacyjnych, fonacyjnych i oddechowych), które polega na braku możliwości realizacyjnych albo niewłaściwej artykulacji

Dysgrafia- trudności w opanowaniu poprawnej formy graficznej pisma

Dysleksja- specyficzne trudności w nauce czytania

Dysleksja rozwojowa- specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu; pojęcie to obejmuje: zaburzenie uczenia się czytania (dysleksja), poprawnej pisowni (dysortografia), niski poziom graficzny pisma (dysgrafia); występuje u dzieci pomimo ich prawidłowego rozwoju umysłowego i fizycznego, zapewnionych dobrych warunków środowiskowych oraz stosowania właściwych metod nauczania; spowodowana jest zaburzeniem percepcji wzrokowej, słuchowej i funkcji motorycznych oraz integracji percepcyjno- motorycznej, a także zaburzeniem funkcji językowych, pamięci, lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i w przestrzeni.

Echolalia- jedna z najbardziej charakterystycznych cech mowy dzieci autystycznych, polegająca na automatycznym powtarzaniu ( natychmiastowym bądź odroczonym) słów, zwrotów lub zdań wypowiedzianych przez inną osobę.

Funkcje poznawcze- procesy umożliwiające odbieranie informacji z otoczenia i budowania własnej wiedzy o rzeczywistości; składają się na nie: wrażenia, spostrzeganie, uwaga, pamięć i myślenie. 

Integracja - proces włączania osób niepełnosprawnych (w miarę możliwości i w odpowiednich warunkach) w zwykłe formy życia osobistego oraz społecznego, wyrażający się we wzajemnym stosunku pełno- i niepełnosprawnych, w którym respektowane są te same prawa, liczą się takie same wartości i w którym stwarzane są dla obu grup identyczne warunki maksymalnego wszechstronnego rozwoju.

Integracja percepcyjno- motoryczna- prawidłowy rozwój oraz współdziałanie funkcji wzrokowych, słuchowych, językowych i ruchowych, mające szczególne znaczenie podczas m.in. nauki czytania i pisania.

Integracja zmysłów-zdolność do odczuwania, rozumienia oraz organizowania informacji pochodzących z różnych zmysłów ( wzroku, dotyku, słuchu, równowagi, układu proprioceptywnego, kinestezji, powonienia oraz smaku). 

Koncentracja uwagi- umiejętność wyodrębniania ważnych elementów z pola percepcyjnego (np. wzrokowego, słuchowego czy dotykowego), czyli skupienie uwagi na danej rzeczy lub czynności;

Koordynacja wzrokowo- ruchowa- harmonijne współdziałanie funkcji wzrokowych oraz ruchowych.

Lateralizacja- inaczej stronność; przewaga czynnościowa narządów ruchu ( rąk, nóg) oraz zmysłów ( oczu, uszu) po jednakowej stronie ciała, wynikająca z różnic w budowie i funkcjach obu półkul mózgowych; jest to proces postępujący i kształtujący się stopniowo wraz z wiekiem i ogólnym rozwojem ruchowym dziecka
( ustalenie lateralizacji następuje do ok. 9 roku życia). 

Lateralizacja jednorodna- dominacja narządów ruchu i zmysłu po jednej stronie ciała; lateralizacja prawostronna -> dominacja prawej ręki, prawej nogi i prawego oka; lateralizacja lewostronna ->dominacja lewej ręki, lewej nogi i lewego oka.

Lateralizacja nieprawidłowa- występuje, gdy nie ma funkcjonalnej dominacji jednej strony ciała; objawia się w lateralizacji nieustalonej (słabej) lub skrzyżowanej (niejednorodnej); osoby z zaburzoną lateralizacją są zazwyczaj mniej sprawne ruchowo niż rówieśnicy z wyraźną lateralizacją i mogą mieć problemy w rozwoju orientacji w schemacie ciała, orientacji przestrzennej oraz w nauce czytania i pisania.

Lateralizacja nieustalona-występuje w przypadku braku dominacji poszczególnych narządów ruchu
i zmysłu; wyraża się jako oburęczność, obuoczność itp.

Lateralizacja skrzyżowana- wyraźna przewaga czynnościowa narządów ruchu i zmysłu nie po tej samej, a po obu stronach ciała, czyli np. praworęczność, prawonożność i lewooczność.

Motoryka- całokształt rozwoju ruchowego człowieka; zdolność organizmu do wykonywania ruchów umożliwiających zmiany położenia w przestrzeni całego ciała lub poszczególnych części względem siebie .

Motoryka duża- stanowi wszystkie obszerne ruchy, w które jest zaangażowane całe ludzkie ciało lub jego znaczna część, np. ręce i nogi.

Motoryka mała- znajduje swe odniesienie we wszelkich ruchach palców i dłoni, czyli ruchach o znacznie mniejszym zakresie, ale wymagających szczególnego skupienia i koncentracji uwagi.

Myślenie przyczynowo- skutkowe- umiejętność ukazywania następstw różnorodnych sytuacji, określanie przyczyn danych stanów rzeczy, porządkowania zdarzeń (np. w układaniu historyjek obrazkowych).

Obniżona sprawność grafomotoryczna- niższy poziom sprawności motoryki małej, przejawiający się
w trudnościach w pisaniu; objawy: wolne tempo pisania, niechęć do prac pisemnych i rysowania, zaburzona forma graficzna pisma, mała estetyka prac graficznych i pisemnych.

Obniżona sprawność manualna- opóźnienie lub nieodpowiedni rozwój motoryki małej, odznaczający się opóźnieniem rozwoju praksji ( wykonywanie planowanych czynności ruchowych) i niską sprawnością ruchową w formie małej precyzji drobnych ruchów.

Opinia Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej ( PPP)- dokument wydany przez PPP na podstawie przepisów oświatowych, zawierający dane ucznia, diagnozę oraz zalecane formy dostosowania wymagań oraz pomocy psychologiczno- pedagogicznej; dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i w innych sprawach określonych w przepisach oświatowych; jedynie „opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka” wymaga decyzji Zespołu Orzekającego PPP.

Orientacja przestrzenna- umiejętność rozpoznania otaczającej nas przestrzeni, określenie jej wielkości, kształtu oraz wielkości i kształtu wypełniających ją przedmiotów, ich rozmieszczenia i własnej pozycji
 w stosunku do każdego z nich.

Orzeczenie Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej- dokument wydany przez Zespół Orzekający PPP; może dotyczyć potrzeby: kształcenia specjalnego, indywidualnego nauczania, zajęć rewalidacyjno- wychowawczych (dla dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim).

Pamięć- jeden z podstawowych procesów psychicznych, posiadający zdolność do gromadzenia, przechowywania zdobytych informacji i ich wykorzystywania do celowych działań.

Percepcja słuchowa- zdolność wyodrębniania, identyfikowania i różnicowania dźwięków mowy.

Percepcja wzrokowa-  jest zdolnością do rozpoznawania i rozróżniania bodźców wzrokowych, które znajdują się w naszym polu widzenia, a także ich interpretowania poprzez odniesienie do wcześniejszych doświadczeń.

Praksja- zdolności do wykonywania planowanych złożonych ruchów celowych, dotyczy motoryki dużej, małej oraz aparatu mowy.

Rewalidacja- proces wychowawczy z zaplanowanymi celami, uwzględniający wiedzę teoretyczną
 i działanie skierowane na osobę niepełnosprawną; polega na usprawnianiu zaburzonych funkcji rozwojowych i intelektualnych.

Rozwój psychoruchowy- proces rozwoju dziecka jako ciąg zmian progresywnych, w których motoryka jest ściśle powiązana z psychiką (całokształtem czynności poznawczych i emocjonalno-motywacyjnych); postępuje od chwili urodzenia się dziecka i przechodzi przez kolejne stadia, w których dziecko osiąga coraz wyższy poziom sprawności poszczególnych funkcji.

 Rozwój w normie- odnosi się do poziomu rozwoju poszczególnych zdolności, w stosunku do oczekiwanych dla danego wieku; rozwój poszczególnych funkcji i umiejętności jest adekwatny do wieku dziecka; określany jest na podstawie wyników uzyskanych przez badanego w znormalizowanych testach psychologicznych.

Słownik bierny- zasób słów, których znaczenie dana osoba rozumie, ale niekoniecznie używa w codziennej komunikacji.

Słownik czynny- zbiór słów, którymi dana osoba posługuje się w procesie porozumiewania się i tworzenia tekstów.

Socjoterapia- planowane, z zastosowaniem odpowiednich technik, oddziaływanie socjalizujące mające na celu usunięcie lub złagodzenie zaburzeń społecznego zachowania się osób oraz niewłaściwych relacji społecznych i konfliktów we grupie.

Specjalne potrzeby edukacyjne- potrzeby, które w procesie rozwoju dzieci i młodzieży wynikają z ich niepełnosprawności lub są efektem innych przyczyn trudności w uczeniu się; odnoszą się do uczniów, którzy nie mogą samodzielnie podołać wymaganiom obowiązującego programu edukacyjnego, którzy są w stanie kontynuować naukę, ale potrzebują pomocy pedagogicznej w postaci specjalnych form i metod pracy, dostosowanych do ich potrzeb, możliwości i ograniczeń lub specjalnego programu nauczania i wychowania

Sprawność manualna- sprawność rąk w zakresie szybkości i precyzji ruchów; poziom rozwoju praksji, czyli opanowania drobnych ruchów precyzyjnych rąk, specyficznych dla człowieka, wpływa m.in. na opanowanie samoobsługi, poziom graficzny pisma, itd.

Surdopedagogika- dział pedagogiki specjalnej zajmujący się teorią i praktyką kształcenia osób z wadą słuchu: osób niesłyszących i słabo słyszących.

Synteza głoskowa i sylabowa- umiejętność łączenia głosek i sylab w słowa.

Terapia logopedyczna- specyficzne, zamierzone oddziaływania ukierunkowane na usunięcie zakłóceń procesu porozumiewania się, od prostych wad wymowy do niemożności mówienia.

Terapia pedagogiczna- oddziaływanie za pomocą środków pedagogicznych (wychowawczych i dydaktycznych) na przyczyny i skutki trudności osób w uczeniu się, mające na celu niwelowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji.

Tyflopedagogika- dział pedagogiki specjalnej, zajmujący się wychowaniem, edukacją, terapią i rehabilitacją osób niewidomych i słabo widzących.

Upośledzenie umysłowe- stan charakteryzujący się istotnie niższym od przeciętnego ogólnym poziomem funkcjonowania intelektualnego i zaburzeniami w zakresie przystosowania się; wyróżnia się upośledzenie umysłowe w stopniu: lekkim, umiarkowanym, znacznym, głębokim.

Wada mowy- odchylenie od przyjętej w języku polskim normy językowej, spowodowane zmianami nadawczych i odbiorczych narządów mowy lub dysfunkcją mechanizmów mowy na poziomie centralnym lub obwodowym.

Wada wymowy- jeden z rodzajów zaburzeń mowy; zaburzenie związane z nieprawidłową realizacją dźwięków mowy, gdy dana osoba ma problem z prawidłową artykulacją, czyli prawidłowym wymawianiem poszczególnych głosek.

Wczesne wspomaganie rozwoju- forma specjalistycznych zajęć terapeutycznych dla dziecka i wspierających jego rodzinę; ma na celu pobudzanie psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka od chwili wykrycia niepełnosprawności do czasu podjęcia nauki w szkole.

Zaburzenie kinestetyki artykulacyjnej- zaburzenie czucia ułożenia narządów artykulacyjnych względem siebie; brak informacji o ruchach własnych narządów mowy; dziecko jest świadome brzmienia danego dźwięku, ale ma trudności w ułożeniu własnych narządów artykulacyjnych tak, by powstał oczekiwany dźwięk.
Zaburzenie orientacji przestrzennej- przejawia się brakiem umiejętności określania stron własnego ciała oraz rozróżniania kierunków w przestrzeni.

Zaburzenie słuchu fonematycznego-brak zdolności rozróżniania dźwięków mowy ( wyodrębniania pojedynczych dźwięków i scalania ich w całość), mimo dobrze wykształconego słuchu fizjologicznego.

Zajęcia korekcyjno- kompensacyjne – organizowane są dla uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi bądź specyficznymi trudnościami w uczeniu się; mają na celu usprawnianie zaburzonych funkcji poznawczych i ruchowych oraz ich współdziałania, a także usprawnianie funkcji prawidłowo rozwijających się.

Zajęcia rewalidacyjne- to zajęcia terapeutyczno korekcyjne, prowadzone w szkole z dziećmi
z odchyleniami od normy, posiadającymi znacznie obniżony poziom procesów percepcyjno- motorycznych
i poznawczych oraz zaburzenie mowy.

Zespół Aspergera- zaburzenie klasyfikowane jako odrębne całościowe zaburzenie rozwoju, charakteryzujące się nieumiejętnością dostosowania się do społecznych sytuacji, odczytywania społecznych sygnałów i modulacji zachowania zgodnie ze społecznym otoczeniem.


Źródło:

Leksykon pojęć używanych w opiniach i orzeczeniach Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej
w Gliwicach ( poradnik dla nauczycieli i wychowawców), Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna, Gliwice 2012.